Literatura tego okresu była niezwykle różnorodna i bardzo bujna. Bardzo mocno inspirowała się antykiem, ale zajmował się także sprawami własnej epoki. Była wyrazicielem humanizmu, którego najważniejszym hasłem stały się słowa Terencjusza: „Człowiekiem jestem; nic co ludzkie, nie jest mi obce”.
Narodziny
Pierwsze dzieła literackie będące zwiastunem nowej epoki pojawiły się już w XIV wieku we Włoszech. Literatura ta bardzo dużo zaczerpnęła z dzieła Arystotelesa „Poetyka”. Duży wpływ na twórczość renesansowych poetów wywarły również dzieła takich antycznych autorów jak: Platon, Horacy, Wergiliusz, Homer, Cyceron. Dzięki humanizmowi zaczęto tworzyć utwory literackie w językach narodowych. Pierwsi mistrzowie renesansowej sztuki literackiej to Włosi: Petrarka i Boccaccio. Ten pierwszy tworzył poezję, drugi prozę.
Formy poezji renesansowej
Była niezwykle finezyjna i kunsztowna. Poeci doby renesansu starali się dochować czystości gatunku i stylów poetyckich. W tym okresie bardzo mocno rozwinęła się liryka. Ponieważ jej nazwa tego gatunku bardzo mocno kojarzyła się z lirą, poeci starali się, aby ich wiersze miały charakter meliczny, czyli bardzo śpiewny. Początkowo tworzono głównie po łacinie, później także w językach narodowych. Powstawały gatunki, o których pisał Arystoteles w „Poetyce”: ody, pieśni, elegie, fraszki, epigramaty, hymny religijne.
Twórczość Petrarki
Francesco Petrarka żył w latach 1304-1374. Pisał w języku włoskim. Do historii literatury przeszedł przede wszystkim jako autor sonetów. Opisywał w nich swoją idealną miłość do kobiety o imieniu Laura. Na długo sonety, które wyszły spod jego pióra stały się wzorem liryki miłosnej.
Giovanni Boccaccio
Zawdzięczamy mu wprowadzeni do nowożytnej literatury noweli. Najsłynniejszym dziełem żyjącego w latach 1313-1375 Boccaccio jest „Dekameron” – zbór stu nowel, w których opisał zabawy, słabostki i zwyczaje ludzi żyjących w okresie renesansu. „Dekameron” aż kipi od erotyzmu i humoru. Uznano go za arcydzieło renesansowej literatury.